Okruch Złota

Największa nekropolia w Europie Środkowej Czarnówko, gm. Nowa Wieś Lęborska

Największa nekropolia w Europie Środkowej Czarnówko, gm. Nowa Wieś Lęborska

Muzeum w Lęborku może poszczycić się posiadaniem w swoich zbiorach jednej z największych kolekcji cennych i unikatowych przedmiotów pozyskanych w wyniku wieloletnich badań wykopaliskowych prowadzonych na rozległym, wielokulturowym cmentarzysku w Czarnówku w powiecie lęborskim. 

Birytualne cmentarzysko ludności kultury pomorskiej, oksywskiej i wielbarskiej oraz z okresu wczesnego średniowiecza w Czarnówku, stan. 5 jest w tej chwili największą, całkowicie przebadaną nekropolią z późnej starożytności w Europie Środkowej, mającą kluczowe znaczenie dla archeologii Europy Środkowej i północnej.

Pierwsze badania wykopaliskowe na tym cmentarzysku przeprowadziła od roku 1973 do roku 2000 mgr Dorota Rudnicka z Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. Łącznie podczas 17 sezonów badawczych rozpoznano obszar ok. 50 arów, na których zarejestrowano 443 groby (szkieletowe i ciałopalne). 

Od 2008 roku prace badawcze na stanowisku w Czarnówku koordynowane były przez Muzeum w Lęborku, a ich kierownikiem była mgr Agnieszka Krzysiak. W ciągu pięciu sezonów badawczych przebadano kolejnych 180 arów w ścisłych granicach nekropoli oraz 66 arów poza jej obrębem, gdzie zadokumentowano relikty osadnictwa z okresów halsztackiego, przedrzymskiego, wpływów rzymskich i wczesnośredniowiecznego. Łącznie na stanowisku w Czarnówku zarejestrowano, wyeksplorowano i zadokumentowano niemal 3000 obiektów archeologicznych, w przeważającej większości grobów szkieletowych z pierwszych wieków naszej ery, a także ogromną liczbę zabytków (niemal 5000 artefaktów, oraz ok. 1000 naczyń glinianych i ich fragmentów), nieporównywalną z żadnym innym cmentarzyskiem starożytnym z ziem polskich. 

Na podstawie pozyskanych źródeł uściślono, że przedmiotowe stanowisko to osady i punkty osadnicze z okresu halsztackiego, przedrzymskiego, wpływów rzymskich i wczesnego średniowiecza oraz cmentarzysko KP, KO, KW i WŚ (udokumentowano również pojedyncze groby z późnej epoki kamienia, wczesnej epoki brązu i okresu wędrówek ludów).

Zasięg nekropolii w terenie obliczony został na ok. 240 arów tj. 2,4 hektara. Przeważająca większość zbadanych obiektów to groby szkieletowe z pierwszych wieków naszej ery. W sumie od 1973 roku na stanowisku znalezionych zostało ok. 3000 obiektów, z których wydobyto pokaźną liczbę unikatowych, zabytkowych przedmiotów stanowiących przede wszystkim wyposażenie grobów. 

Niemal wszystkie przedmioty zabytkowe z tego cmentarzyska znajdują się w tej w chwili w zbiorach Muzeum w Lęborku, które poniosło wszelkie koszty konserwacji, rekonstrukcji i dokumentacji pozyskanych od 2008 roku zabytków. Rekonstruowanie i opracowywanie zbiorów trwa nieprzerwanie od chwili wznowienia prac badawczych w terenie w 2008 roku. Imponująca ilość a także unikatowość i atrakcyjność pod względem naukowym zgromadzonego materiału archeologicznego zainteresowała najznamienitszych polskich naukowców z różnych ośrodków badawczych. Dzięki zawiązanej współpracy, m. in. z Uniwersytetami w Łodzi, Warszawie, Gdańsku oraz Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie, Muzeum w Lęborku pozyskało środki finansowe z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na opracowanie i publikację materiałów cmentarzyska w Czarnówku.

O wyjątkowym charakterze stanowiska stanowią zróżnicowane formy szkieletowego i ciałopalnego obrządku pogrzebowego oraz bogactwo wyposażeń grobowych, między innymi obecność licznych przedmiotów prestiżowych (złota i srebrna biżuteria, także nieznanych dotychczas typów, importy rzymskie, jak np. fragmenty cennych i rzadko występujących w tej części Europy pucharów srebrnych), umożliwiające dobrze udokumentowaną analizę stratyfikacji społecznej grup użytkujących tę nekropolę, a także masowe występowanie zabytków standardowych. Wśród grobów odkrytych w Czarnówku jest kilka z pochówkami elitarnymi, nawiązującymi do tzw. grobów książęcych. Omawiane cmentarzysko dostarczyło wielu materiałów zabytkowych, które będą miały bardzo istotne znaczenie dla badań nad chronologią okresu przedrzymskiego i wpływów rzymskich. Należy podkreślić, że staje się możliwe prześledzenie jego ciągłości użytkowania i przemian w obrzędowości funeralnej w poszczególnych fazach użytkowania cmentarzyska przez z górą 1500 lat!.